از مهم‌ترین شاخص‌های رشد و توسعه کشورها که گزارش آن هرساله توسط سازمان ملل متحد منتشر می‌شود، وضعیت موجود کتابخانه‌های عمومی کشورهای جهان است. دقت در آمار کتابخانه‌های کشورهای توسعه‌یافته و مقایسه آن با کشورهای در‌حال توسعه بیانگر اختلاف شدیدی است.
منصور واعظی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ضمن اشاره به شاخصه‌های فعالیت نهاد کتابخانه‌های عمومی می‌گوید: ما به‌عنوان نهاد کتابخانه‌های عمومی ، اصلی‌‌ترین هدفمان این است که امر مطالعه مفید را در کشور ترویج بدهیم و هر سازمان و نهادی که می‌تواند در این مسئله چه به جهت پرسنل و امکانات با هم‌افزایی بین نهاد کتابخانه‌ها و آن سازمان امر مطالعه را رواج بیشتری دهد و مطالعه در سبد واقعی اوقات فراغت جامعه قرار گیرد ما از آن استقبال می‌کنیم.
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در افق ایران 1404
منصور واعظی به همشهری می‌گوید: براساس سند چشم‌انداز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در افق ایران 1404، کتابخانه‌های عمومی ایران باید جزو 15کشور برتر دنیا قرار گیرد که از نظر سرانه فضا، عضو، منابع و امانت در حد استاندارد باشد.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه برای هرکدام از این شاخص‌ها یک نقشه راهی تدوین شده است، افزود: این نقشه راه قرار است در سه مقطع اصلی وضعیت ما را در پایان برنامه توسعه پنجم، ششم و هفتم مشخص بکند.
به گفته واعظی هدفگذاری ما در فضای کتابخانه‌های عمومی این است که در سال 1404به ازای هر 100 ایرانی، هشت مترمربع فضای کتابخانه عمومی در کشور وجود داشته باشد. همچنین از جهت منابع کتابخانه‌ای و تعداد کتاب در کتابخانه‌ها، به ازای هر ایرانی 1/5 جلد کتاب داشته باشیم. و از جهت منابع و در فضای مجازی، بتوانیم به روز محتوای نشریات کشور و برجسته‌ترین کتاب‌های کشور را در فضای مجازی به ایرانیان عرضه بکنیم. از جهت عضو کتابخانه هم هدفگذاری این است که در آن سال 30درصد ایرانیان عضو کتابخانه‌های عمومی باشند، ضمن اینکه هر عضو ایرانی، در طول سال شش جلد کتاب به امانت بگیرد.
وی افزود: هدفگذاری ما این است که برای هر 25هزار ایرانی یک کتابخانه استاندارد داشته باشیم که به این ترتیب باید در کشور سه هزار کتابخانه استاندارد تا سال1404 داشته باشیم؛ زیرا در آن سال جمعیت کشور ما به صد‌میلیون نفر خواهد رسید.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه آخرین سنجش درباره سرانه مطالعه در اسفند88 صورت گرفته است می‌گوید: در این سنجش میزان مطالعه کتاب غیردرسی 18دقیقه، قرآن و ادعیه 12دقیقه، روزنامه 39دقیقه و نیم و نشریات غیرروزانه 6/5دقیقه که جمع همه اینها البته بخشی از مطالعه در فضای مجازی است که بر این اساس 15/5دقیقه مطالعه کتاب و 2/5 دقیقه مطالعه در فضای مجازی ثبت شده است.
واعظی درباره شیوه خرید کتاب با بیان اینکه در پنج ماه اول امسال 12میلیارد تومان خرید کتاب برای کتابخانه‌ها داشته‌ایم می‌گوید: ما دو شیوه برای خرید کتاب داریم؛ یک روش این است که برای خرید کتاب کارگروه‌های تخصصی مختلفی داریم که 18گروه هستند، اساتید هر رشته در این کارگروه حضور دارند و هر کتابی که در کشور منتشر می‌شود، توسط این کارگروه‌ها بررسی می‌شوند که این شیوه خرید متمرکز ماست. شیوه دیگر طرح کتاب من است که هر عضوی به کتابخانه مراجعه می‌کند اگر این کتاب در کتابخانه باشد که در اختیارش قرار داده می‌شود، اگر کتاب وجود نداشته نباشد در شیوه متمرکز کامپیوتری ثبت شده و به یکی از کارگزاران تهیه و خرید منابع اعلام شده و پس از تهیه و ارسال در نخستین فرصت و زمان ممکن به کتابخانه ارسال و به عضو متقاضی برای دریافت کتاب مورد علاقه خود اعلام می‌شود.
اما علی محسنی، مدیر کتابخانه مرکزی پارک شهر درباره سامانه کتاب من می‌گوید: این شیوه ضعف‌هایی هم دارد. بزرگ‌ترین ضعف این شیوه مدت زمانی است که کتاب باید به‌دست عضو برسد. نهاد، بحث اصلی‌اش روی دو هفته بود که در این مدت خریداری و ارسال شود. ولی عملا این موضوع تاکنون اتفاق نیفتاده است و یک‌ماه زمان می‌برد تا کتاب تحویل شود و برخی کتاب‌ها تا شش‌‌ماه هم طول می‌کشد.
تازه‌های کتاب هم نداریم
محسنی با بیان اینکه قبلا در استان تهران سه پایگاه داشتیم که تازه‌های کتاب وارد آن پایگاه‌ها می‌شدند می‌گوید: این تازه‌های کتاب در واقع نیازهای خیلی از کتابخانه‌های ما را مرتفع می‌ساختند و حداقل سالی حدود هشت هزار جلد کتاب تازه وارد کتابخانه می‌شد و همه اینها به روز بودند. متأسفانه از اوایل سال 90بنا به دلایل نامعلوم از طرف معاونت فرهنگی ارشاد این سهمیه قطع شد. حتی جلسه‌ای هم با آقای بهمن دری داشتیم، ولی ایشان با این عنوان که ممکن است برخی از تازه‌های کتاب مشکلات محتوایی داشته باشند و نباید در دسترس مردم قرار بگیرند زیر بار این قضیه نرفتند.
به گفته کارشناسان،یکی از شاخص‌هایی که درباره استاندارد کتابخانه‌ها معرفی می‌شود فضای مخزن است؛ یعنی به اندازه هر مترمربع 110جلد کتاب درنظر گرفته می‌شود. از دیگر شاخصه‌ها می‌توان فضای تالار مطالعه را درنظر گرفت که برای مطالعه هر نفر 2/5متر مربع درنظر گرفته شده که این فضا باید گنجایش پذیرش 20درصد کل اعضای کتابخانه را داشته باشد.
همچنین تعداد کارکنان کتابخانه یکی دیگر از شاخصه‌هاست که برای هر 2500نفر جمعیت یک نفر کارمند تمام‌وقت باید وجود داشته باشد. شاخص دیگر استاندارد کتابخانه‌ها رایانه است ولی واقعیت این است که در حال حاضر وضعیت ما در این شاخص‌ها تا هدفگذاری‌هایی که اعلام می‌شود فاصله زیادی دارد؛ واقعیتی که خود واعظی هم به آن اشاره کرده و می‌گوید: به نسبت آن چیزی که فرهنگ ایرانی و آن چیزی که انقلاب اسلامی به ما دیکته می‌کند و رهبری عزیز انتظار دارند، واقعیت این است که از نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم!
